దశమ స్కంధము - పూర్వ : దేవకి బిడ్డను విడువ వేడుట
- ఉపకరణాలు:
అంత దేవకీదేవి యడ్దంబు వచ్చి యిట్లనియె.
టీకా:
అంతన్ = అప్పుడు; దేవకీ = దేవకి అనెడి; దేవి = ఉత్తమురాలు; అడ్డంబు = అడ్డుకొన; వచ్చి = వచ్చి; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
భావము:
అప్పుడు, చెల్లి దేవకి అన్న కంసుడికి అడ్డం వచ్చి ఇలా అంది.
- ఉపకరణాలు:
"అన్న! శమింపుమన్న! తగ దల్లుఁడు గాఁ డిది మేనగోడ లౌ
మన్నన జేయు మన్న! విను మానినిఁ జంపుట రాచపాడి గా
దన్న! సుకీర్తివై మనఁగ దన్న! మహాత్ములు పోవు త్రోవఁ బో
వన్న! భవత్సహోదరిఁ గదన్న! నినున్ శరణంబు వేడెదన్.
టీకా:
అన్న = పెద్ద సోదరుడా; శమింపుము = శాంతించుము; అన్న = తండ్రి; తగదు = ఇది మంచిదికాదు; అల్లుడు = నీకు అల్లు డయ్యే బాలుడు; కాడు = కాడు; ఇది = ఈమె; మేనకోడలు = మేనకోడలు (ఆడపిల్ల); ఔ = అగును; మన్నన జేయుము = మన్నింపుము; అన్న = తండ్రి; విను = వినుము; మానినిన్ = స్త్రీని; చంపుట = వధించుట; రాచ = క్షత్రియులకు; పాడి = తగినది; కాదు = కాదు; అన్న = తండ్రి; సు = మంచి; కీర్తివి = కీర్తికలవాడు; ఐ = అయ్యి; మనన్ కద = బ్రతుకుము; అన్న = తండ్రి; మహాత్ములు = గొప్పవారు; పోవు = నడచెడి; త్రోవన్ = దారిలో; పోవు = వెళ్ళుము; అన్న = తండ్రి; భవత్ = నీ యొక్క; సహోదరిన్ = తోడబుట్టినదానిని; కద = కదా; అన్న = తండ్రి; నినున్ = నిన్ను; శరణంబున్ = రక్షణముకై; వేడెదన్ = ప్రార్థించెదను.
భావము:
"ఓ అన్నా కంసా! శాంతించవయ్యా! ఇది నిన్ను సంహరించే మేనల్లుడు అయ్యే మగపిల్లవాడు కాదు. ఈమె ఆడపిల్ల నీకు మేనకోడ లవుతుంది. ముద్దు జేయుమయ్యా! ఆడవారిని చంపుట క్షత్రియమర్యాదలకు తగిన పని కాదు కదయ్యా! కోపాన్ని చల్లార్చుకొని మహాత్ములు నడచే దారిలో నడువవయ్యా! మంచి కీర్తిమంతుడవుగా జీవించవయ్యా! నేను నీ సోదరి నయ్య! నిన్ను శరణు వేడుతున్నానయ్యా! ఈ పిల్లను వదిలెయ్యవయ్యా!
- ఉపకరణాలు:
కట్టా; యార్గురు కొడుకులఁ
బట్టి వధించితివి; యాఁడుఁబడుచిది; కోడల్;
నెట్టన చంపఁగ వలెనే?
కట్టిఁడివి గదన్న! యన్న! కరుణింపఁ గదే.
టీకా:
కట్టా = అయ్యో; ఆర్గురు = ఆరుగురు (6); కొడుకులన్ = నా పుత్రులను; పట్టి = పట్టుకొని; వధించితివి = చంపివేసితివి; ఆడుపడుచు = ఆడపిల్ల; ఇది = ఈమె; కోడల్ = మేనకోడలు (ఆడపిల్ల); నెట్టనన్ = అనివార్యముగా; చంపగవలెనే = వధించవలెనా; కట్టిడివి = కఠినాత్ముడవు; కద = కదా; అన్న = అయ్య; అన్న = సోదరుడా; కరుణింపగదే = దయచూపుము.
భావము:
అయ్యో! ఇప్పటికే పసిబిడ్డలైన ఆరుగురు కొడుకుల్ని చంపేశావు కదయ్యా! ఇదేమో ఆడపిల్ల కదా, నీ మేనకోడలు కదా ఎందుకని చంపాలయ్యా? అన్నా! మరీ దయలేని వాడవైపోయావయ్యా! కరుణ చూపి వదిలిపెట్టవయ్యా!
- ఉపకరణాలు:
పుత్రుడు నీ బ్రతుకునకును
శత్రుండని వింటిగాన సమయింపఁ దగున్;
పుత్రులకు నోచ నైతిని
పుత్రీదానంబు జేసి పుణ్యముఁ గనవే.”
టీకా:
పుత్రుడు = కొడుకు; నీ = నీ యొక్క; బ్రతుకున్ = జీవితమున; కును = కు; శత్రుండు = విరోధి; అని = అని; వింటిన్ = విన్నావు; కాన = కనుక; సమయింపన్ = వధించుటకు; తగున్ = యుక్తము అగును; పుత్రుల్ = కొడుకుల; కున్ = కు; నోచనైతిని = నోచుకొనలేదు పోనీ; పుత్రీ = కూతురును; దానంబున్ = దానము; చేసి = చేసి; పుణ్యమున్ = పుణ్యమును; కనవే = మూటగట్టుకొనుము.
భావము:
నా కొడుకు నీ ప్రాణానికి శత్రువు అని విన్నావు. అందుకు చంపేవు. సరే! నేను కొడుకుల్ని ఎలాగూ నోచుకోలేదు. కనీసం ఈ కూతుర్నైనా నాకు వదలిపెట్టి పుణ్యంకట్టుకోరాదా?”