దశమ స్కంధము - ఉత్తర : ప్రసేనుడు వధింపబడుట
- ఉపకరణాలు:
అంత.
టీకా:
అంతన్ = పిమ్మట.
భావము:
అలా మహారాజుకి ఇవ్వకుండా సత్రాజిత్తు శమంతక మణిని తన ఇంటికి తీసుకుపోయిన అనంతరం....
- ఉపకరణాలు:
అడరెడు వేడ్కఁ గంఠమున నమ్మణిఁ దాల్చి, ప్రసేనుఁ డొక్క నాఁ
డడవికి ఘోరవన్యమృగయారతి నేగిన, వానిఁ జంపి పైఁ
బడి మణిఁ గొంచు నొక్క హరి పాఱఁగ, దాని వధించి డాసి యే
ర్పడఁ గనె జాంబవంతుఁడు ప్రభాత్తదిగంతము నా శమంతమున్.
టీకా:
అడరెడు = అతిశయించెడి; వేడ్కన్ = కుతూహలముతో; ఆ = ఆ యొక్క; మణిన్ = రత్నమును; తాల్చి = ధరించి; ప్రసేనుడు = ప్రసేనుడు {ప్రసేనుడు -సత్రాజిత్తు తమ్ముడు}; ఒక్క = ఒకానొక; నాడు = దినమున; అడవి = అరణ్యమున; కిన్ = కు; ఘోర = భయంకరమైన; వన్య = అడవి; మృగయా = జంతువుల వేట యందు; రతిన్ = ఆసక్తిచేత; ఏగినన్ = వెళ్ళగా; వానిన్ = అతనిని; చంపి = సంహరించి; పైన్ = మీద; పడి = పడి; మణిన్ = రత్నమును; కొంచున్ = తీసుకొని; ఒక్క = ఒకానొక; హరి = సింహము; పాఱగన్ = పారిపోగా; దానిన్ = దానిని; వధించి = చంపి; డాసి = సమీపించి; ఏర్పడగన్ = ప్రకాశముగా; జాంబవంతుడు = జాంబవంతుడు; ప్రభా = కాంతులచేత; ఆత్త = పొందబడిన; దిక్ = దిక్కుల; అంతమున్ = కొనలవరకు కలదానిని; ఆ = ఆ ప్రసిద్ధమైన; శమంతకమున్ = శమంతకమణిని.
భావము:
ప్రసేనుడు సత్రాజిత్తు తమ్ముడు. అతను ఎంతో కుతూహలంతో శమంతకమణిని కంఠమున ధరించి క్రూరమృగాలను వేటాడే నిమిత్తం అడవికి వెళ్ళాడు. ఆ అడవిలో ఒక సింహం ప్రసేనుడిని చంపి, ఆ మణిని నోట కరచుకుని వెళ్తుండగా జాంబవంతుడు ఆ సింహాన్ని సంహరించి సకల దిక్కులను వెలుగులు నింపుతున్న ఆ మణిని చూసాడు
- ఉపకరణాలు:
కని జాంబవంతుఁ డా మణిఁ
గొనిపోయి సమీప శైలగుహఁ జొచ్చి ముదం
బునఁ దన కూరిమిసుతునకు
ఘనకేళీకందుకంబుగాఁ జేసె, నృపా!
టీకా:
కని = చూసి; జాంబవంతుడు = జాంబవంతుడు; ఆ = ఆ యొక్క; మణిన్ = రత్నమును; కొనిపోయి = తీసుకుపోయి; సమీప = దగ్గరలోని; శైల = కొండ; గుహన్ = గుహను; చొచ్చి = ప్రవేశించి; ముదంబునన్ = ప్రీతితో; తన = తన యొక్క; కూరిమి = ఇష్ట; సుతున్ = కుమారుని; కున్ = కి; ఘన = గొప్ప; కేళీ = ఆడుకొనెడు; కందుకంబు = బంతి; కాన్ = అగునట్లు; చేసి = చేసెను; నృపా = రాజా.
భావము:
జాంబవంతుడు ఆ మణి మెఱుగులు చూసి తీసుకుని దగ్గరలో నున్న కొండగుహ లోనికి వెళ్ళి అక్కడ ఉన్న తన ప్రియకుమారునికి ఆటబంతిగా ఆనందంగా ఆ మణిని అమర్చాడు.